Wiele chorób, szczególnie w swoim początkowym stadium rozwoju, nie daje prawie żadnych niepokojących objawów, rozwijając się podstępnie w naszym organizmie przez długie lata. Dzięki badaniom profilaktycznym można wykryć chorobę bardzo wcześnie i uniknąć długotrwałego leczenia. Chociaż świadomość konieczności wykonywania badań profilaktycznych rośnie w Polsce z roku na rok, to nadal jest zbyt niska.
Badania profilaktyczne to podstawowe bezpłatne badania, które powinien wykonywać każdy dorosły człowiek, a kierować powinien na nie lekarz pierwszego kontaktu. Badania profilaktyczne dla kobiet muszą obejmować przede wszystkim te choroby, których wystąpienie obarczone jest największym ryzykiem w danej grupie wiekowej. Kobiety powinny wykonywać przynajmniej raz w roku kilka badań, a w szczególności morfologię i badania w kierunku nowotworów kobiecych.
Mężczyźni wciąż bardziej niż kobiety narażeni są na chorobę wieńcową i bezdech senny oraz zespół metaboliczny (cukrzyca, nadciśnienie i wysoki poziom lipidów we krwi) związany z otyłością brzuszną i w tym kierunku powinni być badani. W większym stopniu niż kobietom zagraża im rak płuc i jelita grubego oraz przewlekła obturacyjna choroba płuc. Specyficznie męskie badania profilaktyczne związane są z rakiem jądra i rakiem prostaty.
Jak badają się Polacy?
GUS opublikował wyniki badania „Ochrona zdrowia w gospodarstwach domowych w 2016 r., z którego wynika, że 46 proc. ankietowanych w ciągu 2016 r. miało wykonane przynajmniej jedno badanie laboratoryjne. Najczęściej wskazywanym była morfologia (42 proc.), a następnie badanie ogólne moczu (ok. 36 proc.).Wykonanie mammografii zadeklarowało 7,3 proc. kobiet. To badanie – profilaktycznie – zalecane jest co dwa lata u pań w wieku od 50 do 69 lat. Z sondażu przeprowadzonego w ramach kampanii „Piękna bo zdrowa” wynika, że 82% Polek co najmniej raz w życiu wykonało badanie cytologiczne. Cytologię mają za sobą niemal wszystkie polki po 30 r.ż. (96%) oraz trzy czwarte (74%) kobiet w wieku 20-29 lat.
Z badania GUS wynika, że Polacy w 2016 r. w opiece ambulatoryjnej mieli przeprowadzone badania: USG (13,5 proc.), EKG (13 proc.) i RTG (10 proc.). Z USG zdecydowanie częściej korzystały kobiety (18,5 proc.) niż mężczyźni (8 proc.). EKG wykonało 14 proc. kobiet i 12 proc. mężczyzn, natomiast RTG – 10 proc. kobiet i prawie tyle samo mężczyzn.
Złe samopoczucie i dolegliwości skłaniają Polaków do badań. Osoby, które oceniły swój stan zdrowia jako bardzo dobry, trzykrotnie rzadziej korzystały z badań laboratoryjnych (23 %) niż oceniający je jako bardzo zły (ok. 68%).
Z raportu GUS wynika, że wśród przyczyn rezygnacji z wykonywania badań diagnostycznych najczęściej pojawiały się oczekiwanie na termin wizyty, brak skierowania, brak pieniędzy i strach przed badaniem. Długość naszego życia zależy w 40% od genów, 20% opieki zdrowotnej i 40% stylu życia. Tylko na pierwszy z tych czynników nie mamy żadnego wpływu. Wykonywanie regularnych badań profilaktycznych i zmiana stylu życia to najważniejsze działania, jakie możemy podjąć, chcąc długo i zdrowo żyć.